دانلود مقاله در مورد طرح تكثير و پرورش آبزيان 65 ص

دسته بندي : مقاله » مقالات فارسی مختلف
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..DOC) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 65 صفحه

 قسمتی از متن word (..DOC) : 
 

‏1
‏1
‏مقدمه
‏ تكثير و پرورش آبزيان به منظور توليد و تأمين بخشي از پروتئين مورد نياز كشور ، مطلوب تربيت نيروي انساني ماهر در زمينه دانش و فن آوري اين علم به عنوان پايه و اساس زمينه هاي توليد مورد توجه قرار گرفته است . در آ‎بهاي داخلي كشور علاوه بر منابع آبي طبيعي و نيمه طبيعي جهت پرورش آبزيان امكانات وسيعي در زمينه تكثير و پرورش ماهيان سردابي وجود دارد كه در حال حاضر تنها از معدودي از اين امكانات استفاده مي گردد كه يكي از علل اصلي آن نداشتن اطلاعات فني و تجربيات لازم در زمينه تكثير و پرورش اين گونه ماهيان مي باشد .
‏اغلب پرورش دهندگان هم كه به اين امر اشتغال دارند به علت نداشتن اطلاعات كافي علمي و فني بعضاً دچار ضرر و زيان شيلات ايران كه علاوه بر ماهيدار كردن منابع آبي كشور و حفظ ذخاير آبزيان كار خدمات رساني به دست اندركاران خصوصي پرورش ماهي را نيز به عهده دارند دارند جهت آموزش و ارتقاء دانش فني پرورش دهندگان در زمينه هاي نيازمانديهاي محيطي آ‎زاد ماهيان ، انتخاب زمين و طراحي كارگاه ، پرورش ماهيان مولد ، تكثير و توليد لارو بچه ماهي بازاري ، تغذيه صحيح و اصولي ماهي ، نيازهاي غذايي آزاد ماهيان ، حمل و نقل و جابه جايي تخم و بچه ماهي و ماهي بازاري ، بهداشت و كنترل بيماريها و كاربرد فن آوري جديد در زمينه هاي مختلف اقدام به تشكيل دوره هاي آموزشي كوتاه مدت نموده است.
‏زندگي وحيات بدون وجود انرژي غيرممكن وغيرقابل تصور است .
‏ با توجه به روند روزافزون افزايش جمعيت و لزوم كسب انرژي و ادامه زيست ، آبزيان و فرآورده هاي آن جايگاه ويژه اي را در ميان ساير منابع مواد غذايي و انرژي زا كسب نموده است .
‏ماهيان متعلق به گروه حيوانات‏ خونسرد يا پويي كيلوترم ‏ (Poikilo therm)‏ بوده و حرارت بدنشن با شرايط زيست محيطي سازگاري و تطبيق يافته است و به دليل دارا بودن خصوصيات ويژه زيست شناختي مزاياي بيشتري بر ساير منابع توليد پروتئين و رشته هاي دامپروري دارند .
‏امروزه با پيشرفت فن آوري و روش هاي مدرن صيادي تحولات بي شماري در امر صيد محصولات آبزي حاصل گرديده و آمار جهاني نشانگر آن است كه پرورش و توليد آبزيان در آبهاي داخلي روند رشد قابل ملاحظه اي را در پيش گرفته است . پرورش ماهيان سردابي و آزاد ماهيان امروزه در اكثر كشورهاي اروپايي ، آمريكا، خاور دور و برخي كشورهاي آسيايي متداول گشته و در حال توسعه است . مؤسسات پرورش ماهي قزل آلاي رنگين كمان كه بهترين بازدهي و سازگاري توليد را در بين انواع آزاد ماهيان در سراسر جهان نشان داده است از نظر جغرافياي اقتصادي بيشتر در مكانهايي قرار گرفته است كه با آب كافي سطحي و قابل استفاده مشخص مي گردد .
‏تاريخچه تكثير و پرو‏ر‏ش ماهي
‏ اولين كساني كه اقدام به پرورش ماهي نمودند چينيها بودند . فان لي در 475سال قبل از ميلاد مسيح در مورد تخم ريزي و تكثير ماهي كپور (Cyprinus carpio)‏ مطالب ارزنده اي نوشته و از آن به عنوان يك شغل پر منفعت ياد كرده است . بيشتر مؤلفين سابقه پرورش ماهي را به 2000 سال قبل از ميلاد مسيح نسبت مي دهند .
‏ ارسطو از ماهي كپور ياد كرده است و يونانيها و روسها ماهي كپور را در استخر پرورش مي دادند .
‏اين ملل سعي داشتند كه بدين وسيله ذخاير ماهي را در آبهاي طبيعي حفظ نمايند . چيني ها و روميها همچنين براي اولين بار ماهي را به طور مصنوعي تكثير كردند و انكوباسيون تخم ماهي را انجام داده اند . ابتدا تخم هاي لقاح يافته و يا لاروهاي تازه از تخم درآمده را از محل تخم ريزي و استخرها و آبگيرها و حتي از مزارع برنج و درياچه ها جمع آوري مي كردند و سپس در اماكن امن تر اقدام به پرورش آنها مي نمودند .
‏1
‏3
‏به تدريج ميزان صيد در آبهاي طبيعي رو به افزون گشت . صيد ماهيان مهاجر در زمان تخم گذاري و در محل تخم ريزي سبب كمبود نسل آنها گرديد و بدين ترتيب ذخاير ماهيان كم كم در آبها رو به انقراض مي گذاشت .
‏با توجه به اين بحران در طي قرون 11-14 عده اي از نماينگدان حكومتهاي اروپايي لازم دانستند قانوني طرح نمايند كه بر طبق آن از ذخاير ماهي در طبيعت حمايت و نگهداري به عمل آيد . بر طبق اين قانون ، صيد ماهيان نابالغ ممنوع اعلام شد و همچنين فصل صيد را مشخص نمودند و لزوم اجراي قانون عدم صيد ماهيان در حال تخم ريزي و مهاجرت را به اطلاع عموم رساندند .
‏طرح قانون نگهداري ماهيان در آبهاي طبيعي خودبه خود به ذخاير ماهيان كمك فراوان مي كرد ولي اين موضوع براي تأمين ذخاير ماهيان كافي نبود و اقدامات مؤثر ديگري ضرورت كامل داشت . اولين قدم بزرگ درباره تكثر و پرورش ماهيان در آبهاي طبيعي به وسيله دانشمند آلماني به نام استفن لودينگ ياكوبي (Stephen Luding Yacobi)‏ (1784-1711) برداشته شد . به وسيله اين دانشمند درباره زيست شناسي و توليد مثل ماهيان تحقيقات بسيار جالبي انجام شد . قبل از كشف ياكوبي دانشمندان فكر مي كردند كه ماهيان نيز مانند جانوران خشكي لقاح تخم را در داخل بدن انجام مي دهند .
‏ولادمير پاولوويچ وراسكاي (V.P.Vraskii)‏ (1862-1829) ماهي شناس بزرگ روسيه اولين پايه گذار تكثير و پرورش ماهي در شوروي شناخته شد . نامبرده ابتدا آزمايشاتي روي باروري مصنوعي تخم ماهي نالين (Nalin‏ ، نوعي ماهي درنده بدون فلس كه پوشش آن لكه دار است ) به طريقه خشك انجام داد ولي چندان موفقيتي دربر نداشت . در سال 1855 نامبرده آزمايشات زيادي را با نمونه هاي مختلف تخم ماهيان بخصوص قزل آلا انجام داد .
‏وي متوجه شد كه همه تخمها لقاح نيافته بلكه فقط 10-20 درصد تخمها لقاح يافته و بقيه از بين مي روند . نامبرده با كنجكاوي زيادي در پي علت اين نقيصه برآمد ورد نيجه به موارد زير پي برد:
‏اگر تخمها در مدتي كه حفره بدن خارج مي شوند در اولين دقايق با اسپرماتوزوئيد موجود در آب تركيب نشوند خاصيت باروري خود را از دست مي دهند . چون پوسته تخم فوراً در آب ورم كرده و در نتيجه پوسته خارجي با غشاء داخلي اوول فاصله پيدا مي كند . منافذ ميكروپيل نيز بسته مي شوند كه مانع دخول اسپرماتوزوئيد مي گردند و در نتيجه تخمها به زودي حيات خود را از دست مي دهند .
‏اسپرماتوزوئيد نيز وقتي از بدن خارج گرديد قدرت زندگي چنداني ندارد و پس از 1-2 دقيقه فعاليت از حركت باز مي ايستد و فاقد قدرت لقاح مي گردد .
‏ وراسكاي طريقه جديد باروري مصنوعي تخمها را ابداع نمود و آن را طريقه لقاح خشك يا روش اولي ناميده . در نتيجه اين عمل تا90 درصد تخمها لقاح مي يافت .
‏عيب كار متقدمين تكثير مصنوعي ماهي نظير ياكوبي و دمي اين بود كه آنها در تركيب اسپرم و تخمها فاصله ايجاد مي كردند و در نتيجه از قدرت باروري آنها مي كاستند و هميشه درصد لقاح بسيار پايين بود . وراسكاي علاوه بر تحقيق و تكميل لقاح مصنوعي تخم ماهي ، با ايجاد كارخانه تكثير و پرورش ماهي در شهر كوبرنيكول (Cobrinikol)‏ روسيه مطالعات و تأليفات متعددي در مورد تكنيك نگهداري اسپرم به مدت طولاني ، انكوباسيون تخمها ، نگهداري لارو ماهي و تغذيه آنها ، تفكيك و حمل و نقل تخمهاي لقاح يافته و ماهي زنده به عمل آورد و همچنين با ايجاد استخرهاي گوناگون روشهاي پرورش و رشد ماهيان را ابداع نمود .
‏اين شخص از طرف اتحاديه كشاورزي مسكو و آكادمي علوم فرانسه به دريافت مدال طلا نايل گرديد . بعد از وراسكاي دانشمندان بزرگ ديگري در شوروي كارهاي او را دنبال كردند و در حقيقت علوم و صنعت تكثير و پرورش ماهي به معني واقعي در اين كشور به طرز شگرفي توسعه يافت .
‏ايجاد كارخانه هاي متعدد تكثير و پرورش ماهي ، تشكيل انستيتوهاي مختلف تحقيقاتي و آزمايشگاهي علمي كه دانشمندان بزرگ نظير نيكولسكي (Nikoloski)‏ آ.آگريم (A.A.Grimm)‏ واصعتر آندر يوويچ بورودين(Bordin)‏ آرنولد(Arnold)‏ ، سالداتف (Saldatov)‏ ، كوچين (Kotchin)‏ درژاوين(Dershavin)‏ در آنها كار و مطالعه نموده اند سبب گرديد كه در طي سالهاي 1921 تا1928 اساس تئوري و علمي تكثير و پرورش مصنوعي ماهي بنياد نهاده شود و در سال 1928 در تمام روسيه مجتمع صنعت پرورش ماهي تشكيل شد و موفق گرديد كه 15/4 ميليارد از انواع لارو ماهي به آبهاي مختلف رها نمايند .
‏1
‏3
‏در سال 1950 ، روشهاي بيوتكنيكي و نرماتيوهاي (Normative)‏ پرورش ماهيان اهلي در مراحل زندگي دلفين ، ميزان مقاومت ماهيان در مقابل شرايط محيط زيست تهيه شده بود و در نتيجه تكامل علوم و صنايع پرورش ماهي ، اتحاديه جماهير شوروي توانست در تمام آبهاي مملكت خود نظير درياي آزف ، آرال ، بالتيك ، درياي سفيد ، درياي خزر ، درياي سياه و همچنين خاور دور و رودخانه ها و سدهاي داخلي در درياچه سيبريه اقدام به تكثير مصنوعي و پرورش ماهي نمايد تا آنجا كه امروزه هم صدها ميليون بچه ماهي نظير آزاد ماهيان ، تاس ماهيان و ميلياردها از بچه ماهيان نظير كپور ، سيم ، سوف ، كلمه ، غيره پرورش مي دهند و به آبهاي خود رها مي كنند و هم سود سرشاري از اين كار مي برند و هم يكي از بهترين پروتئينهاي مورد تغذيه شان را به مقدار زياد تهيه و حفظ مي كنند .
‏مراكز تكثير و پرورش ماهي كشور شوروي از نظر كيفيت و تعداد بچه ماهيان تكثير شده و رها شده در منابع آبها در جهان در درجه اول قرار دارد .
‏اهداف و انگيزه هاي پرورش ماهي :
‏ به منظور توليد و تأمين بخشي از پروتئين كشور ، يكي از راههاي نيل به خود كفايي اقتصادي است .
‏ استفاده بهينه اقتصادي از منابع آبي استان
‏ افزايش توليد و كاهش هزينه هاي مربوطه به توليد
‏ افزايش درآمد روستائيان و جلوگيري از مهاجرت آنان به شهرها
‏ترويج فرهنگ توليد و مصرف آبزيان در سطح جامعه
‏ايجاد اشتغال و فراهم نمودن فرصتهاي شغلي درآمدزا
‏انگيزه هاي ممكن براي افرادي كه اقدام به تكثير و پرورش ماهي مي كنند مي تواند به دليل علاقه مندي فردي به اين رشته باشد بدون اينكه از تجربه و تخصص كافي برخوردار باشد . فرد ممكن است از امكانات و تجهيزات لازم براي بهره برداري و پرورش ماهي برخوردار باشد و پس از مشاوره با كارشناسان شيلاتي و افرادي كه در اين زمينه تجربه و تخصص كافي دارند اقدام به تأسيس استخر پرورش ماهي نمايد و از امكانات خود در اين زمينه استفاده نمايد . گاهي فرد به دليل داشتن تخصص و تجربه در زمينه پرورش از طريق رشته تحصيلي يا گذراندن دوره هاي آموزشي اقدام به اين كار مي كند و در نهايت مي توان گفت در هر يك از اين شرايط فرد به دنبال درآمد و كسب سود و ايجاد اشتغال مي باشد و مي توان درآمد را مهم ترين انگيزه براي انجام اين كار دانست . ولي آنها مانند كارگران دولتي دستمزدي دريافت نمي كنند به اين ترتيب اين شغل سيار و دشوار است زيرا آنان براي به دست آوردن پول از فروش ماهي بايد براي هزينه هاي توليد پول پرداخت كنند .
‏نياز بازار و توجيه اقتصادي
‏ بر اساس امار رسمي سازمان خواروبار جهاني (FAO)‏ توليد جهاني آبزيان (صيدو پرورش) در سال 2001 ميلادي از مرز 142 ميليون تن فراتر رفت . نكته قابل توجه اين است كه علي رغم رشد بسيار كم صيد از درياها ، آبزي پروري با رشد سالانه 11% به حدود 50ميليون تن در سال 2001 ميلادي رسيد .
‏ صاحب نظران اقتصاد و بازار شيلاتي ، عوامل اصلي در رشد تقاضا و توليد آبزيان پرورشي در جهان را رشد جمعيت ، كاهش صيد از درياها ، توجه جوامع به غذاي سلامتي و رشد درآمد كشورها مي دانند . سرمايه گذاريهاي انجام شده در ايران در زير بخش شيلات و آبزيان در يك دهه گذشته باعث شد آبزي پروري با يك روند پايدار و قابل توجهي توسعه يابد .
‏اكثر صاحب نظران اقتصاد و بازار آبزي پروري ازعان دارند كه روند توليد و تقاضاي آبزيان در جهان به رشد خود ادامه خواهد داد . شرايط حاكم بر كشور ايران ، همچون شرايط اقتصادي ، اجتماعي روند رو به رشد شهرنشيني ، تقاضا براي غذاي سلامتي ، سرمايه گذاريهاي انجام شده در زيرساخت هاي توليد و صنايع پيش و پسين ، توسعه مراكز آموزشي و تحقيقاتي و رويكرد مسئولان ملي و منطقه اي به توسعه آبزي پروري چشم انداز روشني از توسعه پايدار و موفق آبزي پروري را نشان مي دهد . آنچه در سالهاي اخير نگراني همه دست اندركاران صنعت آبزي پروري را فراهم نموده است .
‏1
‏4
‏عوامل تأثير گذار در بازار آبزيان مي باشد . محدوديت منابع آب و خاك مستعد براي آبزي پروري ، ما را ناگزيرند به دستيابي به بالاترين راندمان و بهره وري از امكانات موجود مي كند . در يك مزرعة پرورش يا يك مركز تكثير ماهي نيز نظير هر كار توليدي ديگر ، به حداقل رساندن هزينه ها و توليد محصول با كيفيت تر و مرغوبتر جهت حصول توان رقابت در بازرا و فراهم آمدن امكان به فروش رساندن محصول توليدي به بالاترين قيمت ، اصلي انكار ناپذير در جهت كسب سود اقتصادي و درآمد بيشتر مي باشد .
‏ با توجه به اينكه نياز بازار در شهرهاي دصنعتي در شهرهاي غير صنعتي بيشتر است . چون در اين شهرها به دليل وجود كارخانه ها و هواي آلوده امكان راه اندازي و تأسيس استخرهاي پرورش ماهي به مراتب كمتر از شهرهاي غير صنعتي است و همين امر باعث مي شود كه سطح توليد در اين شهرها كاهش پيدا كند و كار عمدة توليد به شهرهاي غير صنعتي واگذار شود به دليل دارا بودن امكانات و شرايط آب و هوايي مناسب . بنابراين شهرهاي صنعتي حالت مصرف كننده دارندوتقاضادراين شهرهابيشتر است .
‏محاسن اساسي پرورش ماهي از نظر زيست شناختي
‏بايد توجه داشت كه پرورش آبزيان از بعد زيست شناختي داراي محسناتي است كه آنراازديگررشته هاي دامپروري متمايز ميسازد :
‏وزن مخصوص بدن ماهي و سخت پوستان شناگر نزديك آبي است كه در آن زندگي مي كنند . از اين نظر ماهي و موجودات آبزي تقريباً در آب شناور بوده و براي نگهداري خود در محيط زندگي احتياج به صرف انرژي ندارند و بيشتر از حيوانات خشكي انرژي حاصل از مصرف غذا را صرف رشدشان مي كنند . ماهي و آبزيان جزء حيوانات خونسرد محسوب شده و هيچ انرژي براي تنظيم حرارت مصرف نمي كنند .
‏ماهي تون (Tuna)‏ و بعضي از شناگران سريع نظير كوسه ماهيان (Sharks)‏ استثناء هستند . اين اختصاصات استعداد درجه رشد را در ماهي و آبزيان فزونتر مي كند .
‏ماهيان بيشتر از حيوانات عالي خاصيت ترميمي دارند . دانشمندان روسي ثابت كرده اند كه ذخيره گوشت در بدن ماهي كپور (Carp)‏ بر حسب واحد جذب غذا يك تا يك و نيم برابر سريعتر از خوك ومرغ دو برابر سريعتر از گاو و گوسفند مي باشد .
‏ صدفها بجاي تكاپو جهت يافت طعمه ، روش بسيار مفيد فيلتراسيون آب محتوي غذا را جايگزين كرده اند . بدين ترتيب انرژي زيادي صرفه جويي مي شود . درجه فيلتراسيون مختلف است ولي ممكن است مقدار آن تا 450 ليتر در روز در يك اويستر (Oyster)‏ بزرگ و سالم در موقعيت مناسب برسد . بيشتر ماهيان زي شناور گياهي خوار نيز براي تغذيه از روش فيلتراسيون به وسيله آبششها و زوائد حلقي استفاده مي نمايند .
‏ماهي و آبزيان در محيط غذايي شناور هستند و دسترسي به غذا در محيط آب براي آنها بسيار آسان مي باشد . به علاوه آب با داشتن املاح مختلف و مواد غذايي حاصل از فتوسنتز ، مي تواند غذاي مورد لزوم بدن ماهي را تأمين كند . آبهاي شور درياها و اقيانوسها از اين نظر برتري دارند . يك آبزي مي تواند مدتها حتي بدون داشتن غذاي خاص در آب زنده بماند در صورتي كه براي يك حيوان خشكي ، تنها ماندن در يك صحراي لم يزرع و يا يك طويله بدون آب وغذا امكان پذير نيست و به زودي تلف خواهد شد. همچنين ماهي و ساير آبزيان علاوه بر دستگاه گوارش از سطح بدن و آبششها مي توانند قسمتهاي مهمي از مواد مورد لزوم خود را كسب كنند .
‏اهميت اقتصادي پرورش و توليد ماهي
‏ امروزه بسياري از كشورهاي جهان از آبهاي داخلي خود به نحو احسن بهره برداري مي نمايند به طوري كه طبق آمار سازمان خواروبار و كشاورزي جهان (F.A.O)‏ در سال 1976 محصول ماهي و آبزيان كه در اثر پرورش در آبهاي داخلي كشورهاي مختلف به دست آمد بالغ بر 6 ميليون تن بوده است كه از اين مقدار نزديك به 4 ميليون تن يعني 66 درصد از كل فقط به توليد ماهي از اماكن پرورشي مربوطه مي شود . بقيه پرورش ماهي به طريقه پرورش در قفس (Cage culture)‏ سود دهي اقتصادي آن را تا حدود 37 درصد بالا مي برد . به طور كلي اگر موارد زير در هر منطقه و كشور رعايت گردد پرورش ماهي و آبزيان مي تواند از لحاظ اقتصادي به صرفه باشد و بدون دغدغه خاطر اقدام به سرمايه گذاري براي آن نمود . تأسيس ايستگاههاي تحقيقاتي مركزي و محلي در مورد پرورش ماهي و آبزيان .